Tôi không giỏi toán. Vật lý lại càng mù mờ. Nhưng có một tối, sau bữa cơm với canh rau lang và cá khô mặn, tôi vô tình chạm vào một quyển sách có cái tựa kỳ lạ: Sự đầy của cái không. Tựa sách như câu đố của mấy ông già ngồi bên bờ kênh, vừa uống trà, vừa ngó mây mà bàn chuyện… vũ trụ.
Tôi tò mò mở ra. Không mong hiểu. Chỉ là muốn nghe thử, xem cái thứ “chân không” – cái không có gì hết – mà sao người ta lại tốn cả đời để nói về nó.
🍂 Cái không – tưởng rỗng mà đầy
Tác giả là Trịnh Xuân Thuận – một ông nhà khoa học nói chuyện vũ trụ như thể đang kể chuyện làng. Ông dẫn tôi đi qua từ số 0 – con số từng bị cả thế giới phương Tây sợ hãi vì nó biểu hiện cho hư vô – đến những dòng chảy của thuyết tương đối, của lượng tử, của những bí mật giữa các thiên hà đang giãn nở.
“Không phải cái gì không thấy được, là không có. Không phải cái gì không có hình dạng, là không thật.”
Chân không – tưởng như rỗng – lại là nơi vũ trụ bắt đầu. Tưởng như yên ắng – nhưng lại là chỗ mọi thứ nhấp nhô, xô lệch, rồi sinh ra ánh sáng, vật chất, sự sống… như tiếng thở đầu tiên của một đứa trẻ không ai chờ.
🌬 Hư vô – nỗi sợ và sự tin
Người phương Tây từng run sợ trước cái trống rỗng. Còn người phương Đông lại gọi tên nó bằng một lòng tin lặng lẽ – cái không không đáng sợ, vì nó là khởi đầu. Như cách Đạo gia bảo, giữa đất trời, cái lặng là nơi bắt đầu của âm vang. Như Phật gia dạy, trong cái rỗng có đầy, trong cái đầy lại trống.
Tôi đọc và nhớ lại bầu trời ở quê, vào những đêm không trăng. Nhìn lên chỉ thấy đen. Nhưng chính giữa cái đen đó, tôi mới thấy được sao.
🛤 Một hành trình nhìn lại chỗ mình đứng giữa cõi mênh mông
Từ những con số, những công thức, những lý thuyết tưởng khô như cát cháy, cuốn sách mở ra một hành trình: không phải để hiểu vũ trụ to cỡ nào, mà để hiểu mình – loài người nhỏ xíu này – đã từng có mặt trong cái không, và rồi hóa thành một cái gì đó.
“Chúng ta, những hạt bụi có ý thức, dám hỏi về nơi mình bắt đầu.”
Tôi thấy lòng mình run lên nhẹ nhẹ như ai đó chạm tay vào mái đầu mình giữa mùa gió lạnh: hóa ra, được hiện diện trong vũ trụ là một điều vừa mong manh, vừa thiêng.
🌾 Kết lại – đầy hay không là do mình nhìn
Cuốn sách không bắt bạn phải tin. Cũng không hứa hẹn sẽ cho bạn câu trả lời cuối cùng. Nó chỉ ngồi đó, nhỏ nhẹ kể về một hành trình rất dài – từ cái không có gì hết đến nơi có vạn vật, có tôi, có bạn, có cả những câu hỏi chưa từng được trả lời.
Và tôi nghĩ, với người từng sợ những khoảng trống, từng sợ cảm giác mình “không là gì cả”, thì đây là một cuốn sách nên đọc – để biết, ngay cả cái không cũng có thể sinh ra điều kỳ diệu.
